Legiony internowane

W poprzednim poście pojawiło się kilka wątków, które warto uzupełnić. Zgodnie z obietnicą w archiwach odnalazłem jeszcze kilka zdjęć płk. Olszamowskiego, a na odwrocie jednego z nich "584 a" znalazłem taką notatkę:

Jednak notatka nie wyjaśnia przyczyny śmierci dobrze wyglądającego przecież rotmistrza. Z późniejszych zapisków można się domyślać o co chodziło, ale na publikację tych danych powinienem uzyskać zgodę najbliższej rodziny. Więc na razie temat zawieszam.


Także zgodnie z wcześniejszymi obietnicami chciałbym wyjaśnić dlaczego stryj postanowił zacząć swoją karierę w Legionach prawie od zera, czyli bez stopnia (w carskiej Rosji był majorem), i nawet bez munduru. Ta decyzja wynikała z rodzinnej przysięgi nie mieszania się do spraw politycznych i wojskowych. Najbliżsi krewni stryja zginęli bowiem w wyniku represji po powstaniu z 1863 r., a ich majątki zostały spalone razem z broniącymi się.


Na punkt zborny stryj został dowieziony przez brata Władysława. To tym rodzinnym samochodem (zdjęcie "526 a") -

który zachował się jeszcze przez kilkanaście lat po wojnie, i odegrał ważną rolę w losach rodziny - stryj wyruszył na spotkanie z Legionami. Zdjęcie jest już robione w latach późniejszych, na masce samochodu siedzi moja stryjenka, osoba znana już Czytelnikom ze zdjęcia "524 b" (pierwsza z prawej).
Po tych niezbędnych wyjaśnieniach wracamy do Legionistów.


I Wojna Światowa wybuchła oficjalnie 28 lipca 1914 r., jednak do 3 sierpnia we wszystkich zaborach panuje ogólny zamęt. Trwające pobory do wojsk zaborczych konkurują z samodzielnie tworzącymi się oddziałami polskimi, a te w kolejnej fazie próbują przedrzeć się w okolice Krakowa, na miejsca zgrupowań. Korzystają z tego także zaborcy, pod przybraniem polskich rekruterów zaciągają poborowych do wrogich armii, albo wprost obiecują m.in. służbę pod polskimi sztandarami.


W rezultacie wyłania się kilka grup o zasadniczo różniącym się statusie prawnym, i zupełnie odmiennych interesach gospodarczych i politycznych. Część osób zostaje wcielona do armii niemieckiej (m.in. Polnische Wehrmacht), najliczniejsza grupa to jeszcze żołnierze pozostający pod dowództwem austro-węgierskim, i t.zw. "I Kadrowa" do której potem dołącza 2 i 3 brygada. Liczebność Legionów wzrasta do kilkunastu tysięcy. To będzie miało znaczenie już w niecałe dwa lata później, gdy Legiony zostaną rozformowane.


Wracamy teraz do punktu, który zatrzymał także Józefa Piłsudskiego, czyli nad Styr. Jest późna jesień 1915 r. Trudno odmówić racji tym, którzy w niepowodzeniach Piłsudskiego widzą także narastającą w kraju niechęć do samozwańczego pułkownika, który w kraju zerwał z opozycyjną PPS, w Galicji nie zawsze poddaje się rozkazom cesarza Austro-Węgier, i nawiązuje konszachty z przedstawicielami cesarza Wilhelma II. Podporządkowanie Legionów w lutym 196 r. austriackiemu generałowi, i odsunięcie w ten sposób Piłsudskiego ob bezpośredniej władzy, zabija ducha żołnierzy.


20 września 1916 r. Legiony Polskie zostają przeformowane w Polski Korpus Posiłkowy, a 10 kwietnia ponownie w Polskie Siły Zbrojne (gł. Polnische Wehrmacht). Od tego momentu sytuacja zmienia się jak w kalejdoskopie. Legioniści walczą praktycznie na wszystkich frontach, obywatele austriaccy odmawiający złożenia przysięgi walczą na froncie włoskim, ci co złożyli przysięgę formują na powrót Polski Korpus Posiłkowy i walczą na froncie rosyjskim. Niektórzy, będzie o nich w dalszej części, wspomagają powstańców śląskich.


Grupa buntowników pod wodzą: ks. Panasia, płk. Zagórskiego, i mjr Góreckiego zostaje aresztowana przy próbie przebicia na stronę rosyjską. To w tych okolicznościach powstaje legenda o rotmistrzu Olszamowskim, tutaj na zdjęciu w towarzystwie ks. Panasia i mjr Góreckiego. I jeszcze tutaj, na "naradzie" z ks. Panasiem zdjęcie "586 a".

Jak wynika z zapisków stryja ciężko ranny płk. Olszamowski zmarł kilka lat później w Żytomierzu 23 marca 1920 r. Także tutaj rodzi się jego druga legenda i legenda żołnierzy, którzy 16 lutego 1918 r. po dowództwem J. Hallera przebijają się przez linię frontu pod Rarańczą.


Pozostali legioniści zostają osadzeni w Szczypiornie. Jeszcze są wszyscy razem, dowódcy z żołnierzami. Jeszcze nie obowiązują ich rygory więzienne. Ale w pobliże Szczypiorna już nadciągają oddziały niemieckie i austro-węgierskie. Listopad 1917 r. Prawie cztery tysiące legionistów zostaje zgrupowanych na placu. Przygotowania jak do mszy polowej mają uśpić czujność legionistów, zdjęcie "588 a".

Ale tym razem jest inaczej. Nieopodal obozu widać kilkanaście starannie rozmieszczonych stanowisk CKM. To ma wytworzyć odpowiednią atmosferę zastraszenia. Pada rozkaz: Do przysięgi! (zdjęcie "589 a").

Odpowiedzią jest totalna cisza przerywana gdzieniegdzie gniewnymi pomrukami. Odczytany zostaje rozkaz o internowaniu i ogólne zasady obowiązujące osadzonych. Internowanym przydziela się numery wystemplowane na kawałkach białego materiału. Jeszcze przez parę godzin będzie trwało ich przyszywanie, zdjęcie "587 a".

Tak przechodzi kolejny chrzest Pierwsza Kadrowa. O tym co z tego wyniknie już w kolejnych postach.